نویسنده:دکتر علی محمدی اسیابادی
مردم شناسان دریافته اند که مهمترین و بیشترین محدودیت را برای زاد و ولد، انسانهای میمون نمای اولیه وضع کرده بودند و این هنوز از مهمترین شگفتیهای تاریخ بشر است. آنها ازدواج با محارم را ممنوع کرده بودند و مرز محارم را تا قبیله مادری، گسترش داده بودند. بدین ترتیب، دختران و زنان زیادی جزو محارم محسوب می شدند. هنوز به درستی معلوم نیست که مبنای این رفتار، طبیعی بوده است یا فرهنگی؟ لوی استراوس گفته است هر دو و ژاک دریدا به استناد گفته او و نیز (چه بسا) مواردی از قبیل اینکه مسیونرهای اروپایی برای تأمین نیروی انسانی به ساخت شکنی در این حوزه اقدام کرده اند، این رفتار را از منظر ساختارشکنی دیده است.
منشأ این رفتار، هر چه که بوده باشد، پیامد آن، تنظیم رشد جمعیت، متناسب با طبیعت و امکانات آن روز بوده است. کاملا معلوم است که دخالت و تغییر در این رفتار، جنبه فرهنگی داشته است اما کماکان طبیعی به نظر می رسیده است. لذا وقتی مداخله فرهنگی در این رفتار طبیعی ممکن بوده است، هیچ کاری نداشت که انسانهای اولیه، دایره شمول محارم را به اندازه ای گسترش دهند که طی چند نسل، نژاد انسان، محو شود.
شاد باش ای عشق خوش سودای ما// ای طبیب جمله علتهای ما
ای دوای نخوت و ناموس ما // ای تو افلاطون و جالینوس ما
چه چیز انسان را دلخوش کرد که در این دنیا بماند و به زندگی ادامه دهد و در صدد انقراض نسل بر نیاید؟ انسان بیش از هر موجود دیگری نگران آینده فرزندانش است؛ حتی نگرانی او از مرگ هم کمابیش به آینده فرزندانش مربوط می شود. در این خصوص، واژه ای با تبارشناختی بسیار کهن هست که می تواند کمک زیادی در باب این موضوع به ما برساند؛ واژه مذکور «ناموس» است که واژه ای در زبان یونانی باستان بوده است. معنی ظاهری این واژه «قانون» است اما این طور نیست که در طول تاریخ به یک معنی ثابت به کار رفته باشد. اما در گفتمان مورد بحث ما کمابیش کاربرد ثابتی داشته است. هنوز هم شرکت در جنگ را با عنوان دفاع از ناموس، بر خود واجب می کنند. این کلمه در اصل و در آغاز، ربطی به جنگ انسان علیه انسان نداشته است ولی به تدریج در این معنا هم کاربرد یافته است. این واژه در دوران اخیر، با غیرت و تعصب، پیوند معنایی یافته است.
تبارشناسی این کلمه جز از طریق جستجوی معادل آن در زبان و فرهنگ خودمان، ممکن نیست. برای یافتن معادل آن هم، چاره ای جز پایبندی به روش تحقیق نیست؛ لذا این معادل را باید در قدیمترین بخش از اسطوره های خودمان جستجو کنیم.
کهنترین اسطوره ایرانی، اسطوره کیومرث است. فردوسی پس از تبیین مبانی تئوریک اسطوره گزاری (نه اسطوره پردازی) خودش که با ستایش خداوند شروع می شود و چند مطلب مقدماتی درباره چگونگی سرودن شاهنامه، به گزارش نخستین اسطوره می پردازد. اسطوره کیومرث، بر اساس گزارش فردوسی مورد استناد و بحث ماست و اختلاف آن با منابع دیگر ارتباطی به این مطلب ما ندارد. پیوند این داستان را به سامانه گنجور در اینجا می گذارم تا در وقت دوستان برای مراجعه به شاهنامه و یافتن داستان، صرفه جویی شود. «http://ganjoor.net/ferdousi/shahname/qmars/sh1/». خواننده های عزیز این سلسله نوشتار، ملاحظه خواهند کرد که مضمون ابیات این داستان تا چه اندازه به پرسشهایی که تا کنون مطرح کرده ایم ارتباط دارد.
اولین پرسش این است که چه کسی اولین بار به پادشاهی رسید. پادشاهی رمز عقل کامل است و لازمه آن، تکامل بشر به مرحله ای است که توانست با اتکا به عقل خود بر همه حیوانات تسلط یابد و با اتکا به عقل خود، عاقل ترین فرد را به پادشاهی بپذیرد و آن عاقل ترین فرد هم پادشاهی را بپذیرد و سلسله مراتب و ساختار جامعه شکل بگیرد. فردوسی هم مثل اغلب فرقه های شیعه، پیدایش عقل را نتیجه تکامل طبیعی بشر می داند. در این داستان هنوز پیوند میان انسان و حیوانات قطع نشده است و این بیانگر این است که قرارداد اجتماعی، در اصل پیدایش پادشاهی، نقشی نداشته است، زیرا خود این تکامل، تا اینجا کاملا طبیعی بوده است و نمی توان آن را به قرارداد و فرهنگ نسبت داد. از این گذشته، پادشاهی، نماد تکامل نوع بشر است نه فقط پادشاه. اما این تکامل تدریجی و نسبی بوده است و احتمالا گونه هایی از بشر یا افرادی استثنایی، تکامل یافته تر بوده اند و به همین سبب شایستگی بیشتری برای شهریاری داشته اند.
Clik here to view.
